Seçimlere Kalan Süre :
Gün
Saat
Dakika
Yemenicilik
YEMENİCİLİK
Yemeni; üstü kırmızı, siyah vd. deriden, tabanı köseleden dikilen topuksuz ve çok sıhhatli olan ayakkabıdır. Yemeni yurdumuzun diğer yörelerinde yazmaya verilen ad olmasına karşılık yöremizde ayağı giyilen bir çeşit ayakkabıya verilen addır. Gaziantep’te yemeniciliğe “köşgercilik”, yemenicilere “köşger”, yemeni ustalarına ise; “köşger ustası” denmektedir. (Gaziantep El ve Ev Sanatları, Gaziantep İKTM)
Yüz binlerce yıllık geçmişi olan deri kültürü ve buna bağlı olarak gelişen deriden yapılan eşyaların ilk örneklerine mağara duvarlarına ve tabletlere yapılmış resimlerde kendini gösterir. Deriden yapılan eşyalardan biri olan ayakkabının ilk olarak nerede yapıldığı bilinmemekle beraber yazılı kaynakların verdiği bilgiye göre ilk ayakkabının Mezopotamya ve Anadolu’da yapıldığı sanılmaktadır.
Yemeninin Gaziantep’e Suriye’nin Halep şehrinden geldiği söylenmektedir. Buna göre ilk yemenileri Suriye’de yaşayan Yemeni kökenli “Yemen-i Ekber” adında bir usta dikmiştir. Bu durum aynı zamanda bize “Yemeni” kelimesinin kökeni hakkında da bilgi vermektedir. Önceleri daha çok Suriye’de icra edilen bu meslek daha sonradan Gaziantep, Şanlıurfa, Mardin gibi güney illerimizde de günlük hayatta kullanılmış hatta yemeni bir iş kolu haline gelmiştir. 1920’li yıllarda ise; Gaziantep’te 400 e yakın yemenici olduğu söylenmektedir. Günümüzde ise; değişen estetik anlayış yemenilerin pek fazla tercih edilmemesine neden olmuştur. Bu durum eskisi kadar yemenici ve yemeni dükkanın kalmamasına neden olmuştur. Bazı yemeni ustaları ise; yemeni sektörünün tekrar canlandırılması ve kaybolmasına engel olmak için geleneksel yemenilerin yanına yeni tasarımlarla mesleğini günümüz şartlarına uydurmuşlardır.
Yemeni, tamamen doğal malzemelerle üretilmesi nedeniyle oldukça sağlıklı bir ayakkabı olan yemenin farklı bölümleri için değişik malzemeler kullanılır. Yemenilerin tabanı ile iç astarı arasına yemeni ustaları kil koyarlar. Bunun nedeni ise giyen kişinin vücut elektriğini toprağa vererek tüm vücudun rahatlamasını sağlamaktadır. Yemeniler nasır ve mantar gibi ayak rahatsızlıklarına neden olmaz bu tür rahatsızlıkları önlerler. Kullanılan derinin gözenekli yapısından dolayı teri dışarı atarak ayakların nefes almasını sağlar. Bu özelliğinden dolayı da parmak arası pişik ve ayak kokusu da yapmazlar.
Yemeninin farklı bölümleri için farklı malzemeler kullanılır. Tabanı manda derisinde, yüzü keçi derisinden, iç astarı koyun derisinden, iç tabanı sığır veya keçi derisinden ve son olarak da kenarı oğlak derisinden olmak üzere toplam beş farklı hayvanın derilerinin zahmetli bir süreçle dikilmesinden oluşur.
Gaziantep’te Yemeni gön ve yüz olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Gön, manda ve sığır derisinden yapılmış olup, yere gelen kısım ile bunun üzerinde dana derisinden yapılmış taban kayışı ve bezlerden ibarettir. Yüz ise; sırt ile birbirine birleştirilmiş ve çirişle yapıştırılmış sahtiyan ve meşinden oluşur. Yemeniyi diğer ayakkabılardan ayıran ise; taban ve yüzünün birleştiği yerin bütünüyle dikişli olması ve dikildikten sonra içi dışına çevirmek suretiyle son şeklini almasıdır. Bu çevirme işi için ağaçtan yapılmış, ayakkabı çekeceğine benzer basit bir gereç kullanılır. Yemeni yapımında gön, sahtiyan, meşin, sızı kayışı, iplik, mum, çiriş ve kil kullanılmaktadır. Yemeniye şekil veren araç ve gereçler ise; kütük, muşta, keski, biz, iğne, bileği taşı, kiy ölbesi, pazval, dikiş ağacı, direksen, peçkiç, huval, pusal, endaze ve kalıptır. Yemeniler genel olarak siyah ve kırmızı olmak üzere iki renkten oluşmakta iken daha sonra mor, sarı vs. renk ve farklı şekillerle bir değişime uğramıştır.
Yemeniler renk, büyüklük ve şekillerine göre değişik adlarla isimlendirilirler.
Renklerine göre;
-Siyah: Siyah yemeni, merkup, pantof, kulaklı.
-Mor: Annubi
-Kırmızı: Gül şeftali ve nar çiçeği
Yüz binlerce yıllık geçmişi olan deri kültürü ve buna bağlı olarak gelişen deriden yapılan eşyaların ilk örneklerine mağara duvarlarına ve tabletlere yapılmış resimlerde kendini gösterir. Deriden yapılan eşyalardan biri olan ayakkabının ilk olarak nerede yapıldığı bilinmemekle beraber yazılı kaynakların verdiği bilgiye göre ilk ayakkabının Mezopotamya ve Anadolu’da yapıldığı sanılmaktadır.
Yemeninin Gaziantep’e Suriye’nin Halep şehrinden geldiği söylenmektedir. Buna göre ilk yemenileri Suriye’de yaşayan Yemeni kökenli “Yemen-i Ekber” adında bir usta dikmiştir. Bu durum aynı zamanda bize “Yemeni” kelimesinin kökeni hakkında da bilgi vermektedir. Önceleri daha çok Suriye’de icra edilen bu meslek daha sonradan Gaziantep, Şanlıurfa, Mardin gibi güney illerimizde de günlük hayatta kullanılmış hatta yemeni bir iş kolu haline gelmiştir. 1920’li yıllarda ise; Gaziantep’te 400 e yakın yemenici olduğu söylenmektedir. Günümüzde ise; değişen estetik anlayış yemenilerin pek fazla tercih edilmemesine neden olmuştur. Bu durum eskisi kadar yemenici ve yemeni dükkanın kalmamasına neden olmuştur. Bazı yemeni ustaları ise; yemeni sektörünün tekrar canlandırılması ve kaybolmasına engel olmak için geleneksel yemenilerin yanına yeni tasarımlarla mesleğini günümüz şartlarına uydurmuşlardır.
Yemeni, tamamen doğal malzemelerle üretilmesi nedeniyle oldukça sağlıklı bir ayakkabı olan yemenin farklı bölümleri için değişik malzemeler kullanılır. Yemenilerin tabanı ile iç astarı arasına yemeni ustaları kil koyarlar. Bunun nedeni ise giyen kişinin vücut elektriğini toprağa vererek tüm vücudun rahatlamasını sağlamaktadır. Yemeniler nasır ve mantar gibi ayak rahatsızlıklarına neden olmaz bu tür rahatsızlıkları önlerler. Kullanılan derinin gözenekli yapısından dolayı teri dışarı atarak ayakların nefes almasını sağlar. Bu özelliğinden dolayı da parmak arası pişik ve ayak kokusu da yapmazlar.
Yemeninin farklı bölümleri için farklı malzemeler kullanılır. Tabanı manda derisinde, yüzü keçi derisinden, iç astarı koyun derisinden, iç tabanı sığır veya keçi derisinden ve son olarak da kenarı oğlak derisinden olmak üzere toplam beş farklı hayvanın derilerinin zahmetli bir süreçle dikilmesinden oluşur.
Gaziantep’te Yemeni gön ve yüz olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. Gön, manda ve sığır derisinden yapılmış olup, yere gelen kısım ile bunun üzerinde dana derisinden yapılmış taban kayışı ve bezlerden ibarettir. Yüz ise; sırt ile birbirine birleştirilmiş ve çirişle yapıştırılmış sahtiyan ve meşinden oluşur. Yemeniyi diğer ayakkabılardan ayıran ise; taban ve yüzünün birleştiği yerin bütünüyle dikişli olması ve dikildikten sonra içi dışına çevirmek suretiyle son şeklini almasıdır. Bu çevirme işi için ağaçtan yapılmış, ayakkabı çekeceğine benzer basit bir gereç kullanılır. Yemeni yapımında gön, sahtiyan, meşin, sızı kayışı, iplik, mum, çiriş ve kil kullanılmaktadır. Yemeniye şekil veren araç ve gereçler ise; kütük, muşta, keski, biz, iğne, bileği taşı, kiy ölbesi, pazval, dikiş ağacı, direksen, peçkiç, huval, pusal, endaze ve kalıptır. Yemeniler genel olarak siyah ve kırmızı olmak üzere iki renkten oluşmakta iken daha sonra mor, sarı vs. renk ve farklı şekillerle bir değişime uğramıştır.
Yemeniler renk, büyüklük ve şekillerine göre değişik adlarla isimlendirilirler.
Renklerine göre;
-Siyah: Siyah yemeni, merkup, pantof, kulaklı.
-Mor: Annubi
-Kırmızı: Gül şeftali ve nar çiçeği
Büyüklülerine göre;
-Çocuk Yemenisi: 28-29 Numara
-Küçük Hasbe: (7-9 yaş için) 30-31 Numara
-Büyük Hasbe: (9-10 yaş için): 32-33 Numara
-Bostane: (10-13 yaş için) 34-35 Numara
-Orta Ayak: (13-16 yaş için) 36-37 Numara
-Zegender: (17-18 yaş için) 38-39 Numara
-Ges: (19-20 yaş için) 40-41 Numara
-Lorba (21- 22 yaş için) 42-43 Numara
-Uzger (23-24 yaş için) 44 Numara
-Ulu Ayak: (24-25 yaş için) 45 Numara
-Zelber: (26+ yaş için ) 45+ Numaralar için kullanılır.
-Küçük Hasbe: (7-9 yaş için) 30-31 Numara
-Büyük Hasbe: (9-10 yaş için): 32-33 Numara
-Bostane: (10-13 yaş için) 34-35 Numara
-Orta Ayak: (13-16 yaş için) 36-37 Numara
-Zegender: (17-18 yaş için) 38-39 Numara
-Ges: (19-20 yaş için) 40-41 Numara
-Lorba (21- 22 yaş için) 42-43 Numara
-Uzger (23-24 yaş için) 44 Numara
-Ulu Ayak: (24-25 yaş için) 45 Numara
-Zelber: (26+ yaş için ) 45+ Numaralar için kullanılır.
Şekillerine göre ise;
-Halebi: Halebi esas olarak Yemenin ilk kullanılan modelidir. Halep’ten geldiği için Halebi adını almıştır. Annubi ve gülşeftali renginde olup, sosyal durumu iyi olmayanlar tarafından daha çok köylerde giyilmektedir.
-Merkup:Bu yemenin yüzü kısadır, kulaksızdır Daha çok şehirlerde sosyal durumu iyi olan insanlar tarafından giyilmektedir.
-Burnu Sivri: Burnu yukarı doğru kıvrıktır. Sahtiyan kısmı da kıvrılmıştır. Daha çok köylüler tarafından kullanılır.
-Kulağı Uzun: Ne burnu sivri gibi ayağı örtecek kadar kapalı ne de merkup gibi açıktır. Siyah annubi ve gülşeftali olup, daha çok şehirlerde giyilmektedir.
-Eğri Simli: Yüzü kısadır. Burnu sivri gibi yukarı kalkık ve kıvrıktır. Kenarda çatının bulunduğu kısım gümüş telle işlemelidir.
